Waarde­gedreven Zorg gaat over waarde voor de patiënt

In de afgelopen vier jaar heeft Han gezien hoe het onderwerp steeds belangrijker is geworden en hoe het echt op de agenda is komen te staan bij de Academie voor Verpleegkunde. Han de Ruiter: ‘Je kunt zeggen dat men er oor en oog voor heeft gekregen. Ik ben blij met hoe men nu over Waardegedreven Zorg praat, hoe men het onderwerp heeft geadopteerd. De Hanzehogeschool heeft herkend hoe belangrijk dit was, door te zorgen dat er een leeropdracht Value Based Health Care kwam en de Academie voor Verpleegkunde heeft dit opgepakt.’

Doordat het onderwerp in de opleiding aan de orde komt, gaat het leven en zien studenten en onderzoekers het als een belangrijk concept. Want voor het goede begrip en voor het vervolg van hoe het wordt opgepakt, heb je de verpleegkundige nodig. Die heeft overal in de gezondheidszorg een positie. De verpleegkundige is degene die contact heeft met zowel de artsen en andere zorgprofessionals als met de patiënt. De verpleegkundige is ook degene die de gesprekken voert met de patiënt over wat hij of zij zelf wil. Voor de verdere ontwikkeling van Waardegedreven Zorg is dat het belangrijkst: dat de mensen om wie het gaat, de verpleegkundigen, het belangrijk vinden en hun rol hierin nemen. Han de Ruiter: ‘Het idee is dat je aan de basis goed inventariseert welke zorg moet worden verleend, zodat verder in het proces de juiste zorg op de juiste plek terecht komt. Aan de ketenkant van de zorg kijk je naar welke zorgverleners zijn betrokken. Hoe communiceren die met elkaar? Denk bijvoorbeeld ook aan de Hanze leerlijn Familiezorg, waarvoor specifieke gespreksvragen zijn ontwikkeld. Een vraag voor mij was, hoe maak je dit proces inzichtelijk? De afgelopen vier jaar heb ik hier de eerste stappen voor gezet en ik ben ervan overtuigd dat mijn opvolger dit verder kan uitbouwen.’

De opzet die Han gebruikt ziet eruit als volgt. Je kijkt naar de zorg vanuit vier concepten:
1. Perspectief cliënt/patiënt/burger: door bijvoorbeeld te vragen, wat vindt u belangrijk, wat verwacht u?
2. Zorgprocessen, de patient-journey, dus hoe ziet het hele zorgpad eruit? Niet alleen in je eigen instelling maar ook over de hele zorgketen heen.
3. Hoe presenteer je de zorginformatie? Hoe bereik je de gewenste uitkomst van het zorgtraject voor de patiënt en hoe geef je dat weer met behulp van ICT en Dashboards?
4. Wat zijn de kosten van de zorg die is geleverd? En dan niet alleen de kosten van zorgprofessionals en materiaal maar ook van de patiënt en zijn naasten.

Patiënt achter het stuur

Een belangrijk onderdeel van de leeropdracht was een promovendus voor dit onderwerp en dat is bijna zover. Momenteel loopt er een aanvraag voor onderzoek over palliatieve zorg. Ook hier is patient-centred care van groot belang, dus dat de patiënt eigen regie houdt over wat hij of zij wil, of juist niet wil, wat betreft behandelingen. Han de Ruiter: ‘Op basis van Waardegedreven Zorg voeren we het gesprek hierover. Wat wilt u nog in uw leven? En wat juist niet? Dat is een andere aanpak dan we gewend zijn. Dat was, even gechargeerd gezegd: de behandeling wordt aangekondigd en werkt zo en zo. En daar heeft de patiënt het dan maar mee te doen. Nu gaan we naast de patiënt zitten en vragen: wat wilt u? Wat is voor u belangrijk? In de spreekkamer van de medisch specialist is hier vaak te weinig ruimte voor in een consult van vijftien minuten. Voor een verpleegkundige is de situatie anders. Die heeft meer tijd, zit meer op hetzelfde niveau en kan vragen of de patiënt zich ook beter voelt als hij of zij meer regie heeft over het eigen proces. Aan de zorgkant moeten we ons afvragen: hebben we de zorgprocessen goed in kaart? Voor een zorgorganisatie die zich wil bezighouden met Waardegedreven Zorg is dit een goede vraag. En,’ voegt Han daar aan toe, ‘als we het hebben over wat een patiënt van belang vindt, dan is het concept van ‘samen beslissen’ belangrijk om in het curriculum op te nemen. In de volgende fase van deze leeropdracht zou dat zeker een expliciete plaats moeten krijgen.’

En maakt VBHC de zorg nu ook goedkoper

Vaak wordt er bij Waardegedreven Zorgprojecten vanuit gegaan dat een betere afstemming met de patiënt, een helder zorgpad en goed weten wat het effect is van de zorgverlening, ook zal leiden tot lagere kosten van de zorg. Dat is een interessante stelling waarvan Han de Ruiter denkt dat die niet altijd zal opgaan. Han: ‘Zorg zal door Value Based Health Care niet altijd goedkoper worden, maar het wordt wel veel inzichtelijker welke factoren de kosten bepalen. Wellicht zou het voor de toekomst een mooie opdracht kunnen zijn om hierin een sterke samenwerking met collega-lectoren uit het economisch domein te realiseren.

Lukt dit in vier maanden?

Net zoals de patiënt de regie moet hebben over zijn eigen gezondheid, vindt Han dat de student de regie moet hebben over haar eigen leerproces. ‘Ik wil niet voor de klas staan en aanstaande verpleegkundigen vertellen wat ze moeten doen. Liever noem ik twee voorbeelden van situaties of problemen die we tijdens een college gaan uitwerken. Soms komen ze met ideeën en grote plannen en dan houd ik hen voor: je moet dit in vier maanden gaan doen. Gaat dat je lukken? Is je idee realistisch gezien de tijd die je hebt en de hoeveelheid werk die je daarvoor moet doen? Hen helpen te kijken naar wat wel en niet kan, de essentie hiervan uitkristalliseren, dat heb ik altijd een van de leukste dingen van mijn werk gevonden’.

De impact van de app nierkeuze.nl

De grootste impact die Han de afgelopen jaren in zijn lectorschap heeft meegemaakt, is de komst van de app nierkeuze.nl. Deze werkt voor mensen bij wie de nieren niet goed meer werken en die een niervervangende behandeling krijgen. Die niervervangende behandelingen zijn kortweg: dialyse of transplantatie. (Een derde optie is afwachten om te kijken hoe het met je gaat, maar deze kan nog niet in de app worden meegenomen). Het gaat erom dat de app het keuzeproces van de patiënt ondersteunt. Bijvoorbeeld dat je weet dat je in jouw situatie na dialyse vier goede jaren kunt hebben en na een transplantatie zes goede jaren. Deze informatie kan het keuzeproces voor de patiënt gemakkelijker maken. De app ondersteunt hen bij het nemen van een beslissing over welke behandeling ze zouden willen. Han: ‘Dit is een mooie aanvulling om zorg inzichtelijker te maken. Als Leeropdracht Value Based Health Care hebben we invloed gehad op de ontwikkeling van de app, die in opdracht van het UMCG en het Zorginstituut Nederland is gemaakt. Wij hebben bijvoorbeeld een rol gespeeld bij het taalgebruik in de app, zodat die voor iedereen begrijpelijk is. De app kan ondersteuning bieden bij het behandeltraject, zoals bij het gesprek dat arts, verpleegkundige en patiënt samen voeren: mijn nieren werken niet zoals het moet, wat kunnen we doen? Wat wil ik zelf? De app wordt op dit moment al gebruikt op de nierpoli van het UMCG, en er wordt een onderzoek voorbereid om te kijken hoe de app werkt voor de patiënt en wat die gaat toevoegen in diens beslistraject. Han de Ruiter: ‘Een extra complicatie is wel dat wet- en regelgeving omtrent gezondheidsapps vereist dat er een CE-certificeringstraject moet worden gevolgd voordat de app overal in de zorg mag worden gebruikt. Dat zal nog wel een jaar in beslag nemen. Maar het is een ontwikkeling waar ik heel blij mee ben.’

’s Morgens naar de film

Han ziet met tevredenheid dat veel ontwikkelingen door zullen gaan, al zal hij zelf niet meer overal actief bij betrokken zijn. Op 1 april 2023 stopte zijn werk bij de Hanzehogeschool Groningen, waar hij in 2006 begon. Een van de dingen waar hij het meest van heeft genoten is het contact met jonge mensen. ‘Je blijft op de hoogte van wat er onder hen speelt en wat voor hen belangrijk is. Dat heeft me altijd geïnteresseerd, en het houdt je jong. Zij zijn tenslotte degenen die je gaan opvolgen, die werk dat voor jou belangrijk is geweest gaan uitvoeren of doorzetten. Ik voel me fysiek nog jong, zo rond de veertig. Maar dat ben ik niet meer, en je groeit er toch op een bepaalde manier naar toe, dat je op een gegeven moment gaat stoppen.' Halverwege vorig jaar besloot Han het jaar erop met prepensioen te gaan. En daarmee ging meteen een knop om, vertelt hij: ‘Ineens besef je, dit gaat de laatste opening van het hogeschooljaar worden, de laatste herfstvakantie. Tegelijkertijd had ik eenzelfde soort gevoel als ik had toen ik voor het eerst naar de middelbare school ging. Op dinsdag vijf uur les, de volgende dag drie, die enorme vrijheid die ik ervoer. Net als toen ligt de wereld nu weer voor me open met veel meer vrije tijd. Ik kan weer helemaal zelf beslissen wat ik doe.’

Een van de dingen waar Han tijd aan gaat besteden is sporten en bewegen, iets wat hij altijd al graag deed. Zo wandelt hij lange afstandspaden, doet hij aan golf, en zit hij op cross-fit, waar hij veruit de oudste is tussen veel dertigers en een enkele veertiger. Maar sinds hij daarmee is begonnen, is hij veel leniger dan toen hij begon. Han: ‘Ik kan nu een handstand doen en schouderoefeningen die eerst lastig waren.’ En er zal ook tijd worden besteed aan een bridgecursus en het kijken van films, want Han is een fervent filmliefhebber. Het abonnement voor de Forumbioscoop ligt al klaar. ‘Dat is iets waar ik me erg op verheug, die vrijheid,’ vertelt Han. ‘Ik kan nu ’s morgens naar de film gaan als ik dat wil en lekker een golfballetje slaan op tijdstippen waarop ik voorheen aan het werk was. Dat is toch een grote luxe?’

Zet de verpleegkundige in het zonnetje

Collega’s kunnen Han de komende tijd zeker nog tegenkomen op de Hanze. Hij blijft actief betrokken bij zorgonderzoeksprogramma’s, zoals dat van ZonMw op het gebied van regionale kenniscentra jeugd en academische werkplaatsen voor mensen met een verstandelijke beperking. Ook werkt hij nog voor kenniscentra voor specifieke doelgroepen zoals centra voor mensen met NHA (niet-aangeboren hersenletsel) en de ziekte van Huntington. Die activiteiten lopen nog door tot en met 2025. Daarnaast zit hij in commissies voor het beoordelen van aanvragen in het kader van de Nationale Wetenschaps Agenda. Zijn betrokkenheid bij Value Based Health Care en bij het vak van verpleegkundigen blijft groot. Han: ‘We moeten er met elkaar voor zorgen dat jonge mensen het beroep van verpleegkundige geweldig vinden. Iedereen in de organisatie, van dean tot ondersteuner en van docent tot schoonmaker speelt daar een rol in. We moeten dat allemaal belangrijk vinden. En als iedereen zich dat realiseert en zich daar sterk voor maakt, krijgen en houden we hele toegewijde en deskundige verpleegkundigen.