Dag van de Verpleging: pionieren met virtual reality

Ieder jaar op 12 mei, de geboortedag van Florence Nightingale, is de Dag van de Verpleging. Een goed moment om nieuwe ontwikkelingen binnen de opleiding HBO Verpleegkunde in het zonnetje te zetten. Docent Janine Kort en student Janine Bos vertellen meer over hoe virtual reality (VR) wordt ingezet om studenten te trainen tijdens de minor Critical Care.

Tekst: Jan Willem Kerssies
Foto’s: Floor Bruining

Tijdens de minor Critical Care, gegeven aan zowel deeltijd- als voltijdstudenten, staat klinisch redeneren in de acute zorg centraal. De minor richt zich op volwassenen die worden opgenomen in een intensief klinische zorgsetting. Denk hierbij aan spoedeisende hulp, hartbewaking en ambulance. Studenten leren tijdens de minor meer over het werken met de ABCDE-methodiek. Tijdens de vaardigheidslessen leren studenten met behulp van de ABCDE-methodiek een patiënt systematisch in kaart te brengen en beslissingen snel, adequaat en onderbouwd te nemen. In de oude situatie werd er vooral getraind op pop Suzy, maar sinds februari wordt ook virtual reality ingezet om vaardigheden te trainen.

Realistische omgeving

De minor is het eerste vak binnen de Academie voor Verpleegkunde waar docenten virtual reality inzetten tijdens lessen. “We zijn in februari begonnen met de pilot”, vertelt Kort. “We hebben eerst ongeveer een jaar met een werkgroep uitgedacht wat we binnen Verpleegkunde precies willen met VR en welke programma’s we daarvoor nodig hebben. We kozen uiteindelijk om te werken met het programma UbiSim. Het programma is een realistische setting waarbij de studenten patiënten behandelen in een ziekenhuisomgeving. Ze kunnen de situatie van een patiënt in kaart brengen met behulp van metingen, observaties en gegevens uit het elektronisch patiëntendossier. Daarnaast kunnen er gepaste interventies uitgevoerd worden. Denk hierbij aan het aanbrengen van een infuus, katheteriseren en bloed afnemen. Docenten en studentassistenten maken met het programma verschillende scenario’s. Voor de minor gebruiken we op dit moment acht verschillende scenario’s. Zo kunnen we studenten met verschillende omstandigheden laten kennismaken.”

Janine Bos doet de deeltijdopleiding HBO-V en werkt daarnaast als verpleegkundige op de afdeling Geriatrie in het ziekenhuis Nij Smellinghe in Drachten. Zij vertelt over de eerste ervaringen met virtual reality: “Ik was best wel sceptisch om mijn vaardigheden te trainen door middel van VR en ik vond het best spannend. Maar na een paar trainingen was ik helemaal om. Het voelt veel logischer wat je doet ten opzichte van het oefenen met een pop. Als je zuurstof toedient dan zie je meteen wat er gebeurt met een patiënt. Je kunt situaties goed nabootsen. We hadden laatst zelfs bij een scenario dat de patiënt begon te braken. Daarnaast zijn er scenario’s waarbij je eerst handelingen, bijvoorbeeld een isolatiejas aantrekken, moet verrichten in de isolatiekamer voordat je bij een patiënt komt. Dat is in het echt ook zo.”

Meer dan een spelletje

Kort benadrukt dat scenario’s oefenen met VR meer is dan zomaar een spelletje. “Als je handelingen niet goed uitvoert of de verkeerde dingen doet dan zie je de toestand van de patiënt ook achteruit gaan. Studenten moeten dus kritisch blijven nadenken tijdens de lessen. Het is dus meer dan een leuk spelletje.” De meeste studenten hebben weinig problemen om situaties te trainen met virtual reality, al kan het soms lastig zijn. Bos: “Sommige studenten vinden VR soms lastig en dat snap ik wel. Enige ervaring met gamen helpt wel om het sneller onder de knie te krijgen. Het is in het begin best lastig om met de controllers te oefenen. Ik denk wel dat het goed is dat studenten eerder in hun studie kennismaken met virtual reality.” Bos doelt op de plannen om verpleegkundestudenten in de eerste twee jaar van de studie al kennis te laten maken met VR. Kort zegt erover: “Tijdens het skillslab-onderwijs in jaar 1 en 2 gaan we studenten kennis laten maken met de VR-bril en de controllers die je nodig hebt om te kunnen bewegen en handelingen te verrichten. We starten hiermee gelijk na de zomer.”  

Minder spannend

De pilot wordt geëvalueerd en studenten vullen enquêtes in om hun ervaringen te delen met docenten. Kort ziet de potentie van virtual reality, maar denkt niet dat pop Suzy met pensioen kan. “Nee, VR is een aanvulling op het bestaande onderwijs. Niet een vervanging van Suzy. Maar ik zie zeker meerwaarde in het trainen van studenten door middel van virtual reality. Studenten trainen verschillende vaardigheden. Daarnaast zijn sommige situaties makkelijker te oefenen met een VR-bril dan met een pop en het is voor studenten minder eng. Als we oefenen met de pop staat de hele klas eromheen. Dat vinden studenten soms best spannend. Omdat we 8 brillen hebben tijdens de lessen kunnen we de groep makkelijker opsplitsen en komen studenten vaker aan de beurt. Studenten kunnen zo situaties vaker oefenen en verbeteren zo de vaardigheden.”

Bos merkt tijdens haar werk dat ze veel voordeel heeft van de minor en de vaardigheidslessen waar virtual reality wordt ingezet. “Je hebt er veel aan en ik merk dat ik veel leer van het werken met het VR-programma. Op het werk gaan we het programma nu ook gebruiken om klinisch redeneren nog beter onder de knie te krijgen. Oefenen met virtual reality zorgt ervoor dat werken met de ABCDE-methode makkelijker wordt voor nieuwe verpleegkundigen. Je hebt er veel aan omdat je verschillende scenario’s kunt trainen.”