Lector Niels Faber onderzoekt duurzaamheid in de economie

Duurzame businessmodellen en meervoudige waardecreatie

Om een duurzame samenleving te behalen staan we voor grote uitdagingen, waaronder het beperken van de opwarming van de aarde, de energietransitie van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energie, en de schaarste van grondstoffen en een circulaire economie. Het KCBBE richt zich met name op deze laatste uitdaging: hoe produceren we op duurzame wijze met duurzame grondstoffen de producten en materialen die onze samenleving nodig heeft en hoe zorgen we ervoor dat we deze producten en materialen zo lang mogelijk kunnen blijven gebruiken. Door biologische grondstoffen op een slimme en efficiënte manier te gebruiken, kunnen we de afhankelijkheid van fossiele grondstoffen (zoals plastic) verminderen en tegelijkertijd meervoudige waarde creëren.

Voor deze transitie hebben we aangepaste businessmodellen nodig. Een businessmodel beschrijft de wijze waarop waarde gecreëerd wordt, door één maar steeds vaker door meerdere, samenwerkende organisaties. Het beschrijft de belofte die organisaties aan stakeholders doet, hoe ze deze belofte waarmaken, en welke impact dit heeft. Als lector zal Niels Faber onderzoek doen naar circulaire businessmodellen en de benutting van hernieuwbare en biobased grondstoffen en legt daarbij de focus op meervoudige waardecreatie.

Waardecreatie verwijst naar het proces waarbij een organisatie iets doet waardoor gebruikers iets nuttigs of waardevols ervaren. Bij meervoudige waardecreatie ervaren we niet alleen waarde voor de gebruiker, maar ook sociale of ecologische waarden voor andere stakeholders. Een dienst of product biedt bijvoorbeeld mogelijkheden voor werknemers met weinig kansen op de arbeidsmarkt, of redt reststromen van de afvalbult door ze op een duurzame wijze te verwerken in een innovatief product.

Systeemverandering vergt samenwerking tussen bedrijven, organisaties en beleidsmakers. Om deze reden werkt Niels aan het ‘organiseren tussen organisaties’. In 2021 schreef hij samen met Jan Jonker het boek Organising for Sustainability: A Guide to Developing New Business Models (Nederlandstalig: Duurzaam Organiseren), waarin hij verder ingaat op dit concept. Het doel is te komen tot een ‘ecosysteem’ waarin bedrijven, organisaties en beleidsmakers samenwerken om veelvoudige waardecreatie waar te maken.

Om duurzame businessmodellen te implementeren in het bedrijfsleven werkt Niels bijvoorbeeld in consortia zoals Noord-Nederland verdient Circulair. Noord-Nederland verdient Circulair is een programma van de drie noordelijke provincies Groningen, Fryslân en Drenthe worden gestimuleerd. Het programma deelt kennis en legt verbindingen om ondernemers te stimuleren om circulair te ondernemen.

In de regio werkt Niels ook aan plannen voor een Circulair Textielhub, een project waar Egbert Dommerholt en hij samen met het IWP Circulair Textiel aan begonnen zijn. Samen met de Gemeente Groningen is er de ambitie om een multidisciplinaire werkplaats te maken waar oud textiel een nieuw leven krijgt en er gekeken wordt naar het inzetten van alternatieve grondstoffen voor de productie van textiel (zoals lokale gewassen als vlas). In deze hub kunnen studenten, onderzoekers en bedrijven samenwerken aan innovatieve oplossingen om afval te verminderen en waarde te creëren.

Een ander voorbeeld is WEEEWaste, een project van Interreg Europe die zich richt op e-waste – afval veroorzaakt door elektronica en apparaten. WEEEwaste onderzoekt de implementatie van beter nationaal, regionaal en lokaal beleid voor het beheer van e-waste, waarbij de aanbevelingen van het ‘Circular Electronics Initiative’ van de EU worden meegenomen.

De betekenis van waarde in de samenleving

Zoals we eerder noemden, richt het KCBBE zich op het slim en efficiënt gebruik van biobased grondstoffen om de afhankelijkheid van fossiele grondstoffen te verminderen en waarde te creëren. Maar wat is waarde precies? En hoe denken we daar als samenleving over na?

Het concept van waarde wordt ook veel besproken in de degrowth-beweging. Degrowth (of ontgroeien) is een concept waar voorganger Egbert Dommerholt veel aandacht aan schenkt. Het doel van degrowth is om economische groei los te laten in de zoektocht naar een duurzame, eerlijke samenleving. Financiële winst of BBP is niet meer de primaire vorm van waarde waar de economie om draait in degrowth. Sommige sectoren (denk aan fast-fashion of SUV’s) moeten zelfs afgebouwd worden, omdat ze meer negatieve dan positieve waarde hebben in een samenleving die in een klimaatcrisis verkeert.

In de discussie over degrowth is Niels meer op zoek naar verbreding. Wat is het waardesysteem dat aan de grondslag ligt van ons economisch systeem, en wat moet daar aan veranderen? Wat zou de praktische toepassingen van de principes uit degrowth kunnen zijn in ons huidige economische systeem? Hoe brengen we burgers, bedrijven, en beleidsmakers samen om een transparant systeem te ontwikkelen waar iedereen waarde krijgt uit een transactie?

In het kort…

Niels Faber is vastberaden om een nieuwe fase in te luiden voor duurzaamheid in de economie. Met zijn leeropdracht Biobased Business Valorization wil hij bijdragen aan een duurzamere samenleving door middel van innovatief onderzoek, samenwerking met bedrijven en inspirerend onderwijs.

We kijken uit naar zijn verdere ontwikkelingen en wensen hem veel succes in zijn nieuwe rol als lector!