Samen leven: bouwen aan welzijn met en voor senioren

We leven in een tijd waarin het aantal senioren groter is dan ooit. In Noord-Nederland lopen we voorop: in sommige plattelandsgemeenten is al één op de vier inwoners 65 jaar of ouder. Dat vraagt om anders denken, organiseren en samenwerken. Binnen de Innovatiewerkplaats Senioren van de Hanze verkennen we met senioren, beroepskrachten, studenten en onderzoekers hoe we welzijn, ondersteuning en zorg kunnen behouden – niet over of voor senioren, maar met hen.

Blog: Karlien Landman en Atefeh Pasdarpourghysari – namens de Innovatiewerkplaats Senioren

Samen leven

“Wat ons drijft, is simpel: het draait om samenleven. Hoe willen we dat vormgeven nu steeds meer mensen ouder zijn dan 65 jaar? Deze groep bestaat uit mensen met ervaring, kennis en betrokkenheid. Ze dragen actief bij aan hun gemeenschap. Die erkenning staat centraal in alles wat we doen. Daarom spreken we over senioren in plaats van ouderen. De term “ouderen” roept associaties op met kwetsbaarheid, beperkingen, de laatste levensfase. Daar herkennen veel mensen zich in de leeftijdsgroep niet in en wij hen ook niet. Mensen zijn nooit alleen maar kwetsbaar, met een beperking kun je ook vitaal zijn. Het woord senioren biedt ruimte aan vitaliteit én kwetsbaarheid, en erkent de waardevolle rol die senioren spelen in onze samenleving.

Leren van wat er al is

De afgelopen twee jaar zijn we gestart met verschillende leerateliers. We sluiten aan bij bestaande initiatieven en vragen rondom zelfstandig wonende senioren. In elk leeratelier werken senioren, beroepskrachten en studenten samen, begeleid door een coach en een onderzoeker. We kijken: wat gaat goed, wat vraagt aandacht en hoe bouwen we voort op wat werkt?

Een mooi voorbeeld is het leeratelier rond de Thuiskamers in Het Hogeland. Bewoners organiseren daar zelf ontmoetingsactiviteiten, ieder op hun eigen manier. De beroepskrachten van Mensenwerk Hogeland ondersteunen waar nodig, zonder de regie over te nemen. Soms schuift een zorgmedewerker aan voor een praatje, waardoor zorgvragen op natuurlijke wijze ter sprake komen. De kracht ligt bij de bewoners zelf: zij bepalen wie zij verwelkomen en hoe zij hun ontmoetingsplek vormgeven.

Samenwerken vraagt oefening

We merken dat het soms zoeken is naar hoe die samenwerking tussen professionals en actieve senioren vorm krijgt. Zelfs taal kan al verschil maken. Toen wij spraken over “professionals”, voelden sommige senioren zich buitengesloten. Alsof hun kennis en vaardigheden minder waard waren na hun pensioen. Terwijl het beroep dat je hebt uitgeoefend, onderdeel blijft van wie je bent.

Onze leerateliers raken vaak meerdere domeinen. Juist waar zorg, welzijn en het dagelijks leven elkaar overlappen, lopen we soms tegen verschillen in werkwijzen of belangen aan. Dan helpt het om alles op tafel te leggen en met elkaar in gesprek te gaan. Onze coaches ondersteunen dat proces: waar zit spanning, en hoe kun je daar op een gelijkwaardige manier over praten?

Een voorbeeld is het leeratelier over de rol van vrijwilligers bij zelfstandig wonende senioren met een zorgvraag, samen met Humanitas en ZINN. Enerzijds groeit de zorgvraag, anderzijds willen vrijwilligers betekenisvol contact, maar aarzelen ze bij zorgtaken. We ontdekten dat taal hier veel doet: “vrijwilligers inzetten voor de zorg” roept iets anders op dan “vrijwilligers betrekken bij de zorgvrager”. Het draait om elkaar leren kennen, en dat kost tijd. De betrokken organisaties willen daarom kortere lijnen ontwikkelen, zodat zorgvragers, naasten en vrijwilligers eerder met elkaar in contact komen.

Vitaliteit én kwetsbaarheid

Ouder worden kent vele gezichten. Veel senioren zijn actief, maar het brengt ook vragen en zorgen met zich mee. In het leeratelier ‘Mee blijven doen’ onderzoeken we hoe senioren  betrokken kunnen blijven bij hun omgeving, ook als geheugen of concentratie wat minder worden. In het leeratelier ‘Levenseindegesprek’ maken we moeilijke onderwerpen rondom de laatste fase van het leven bespreekbaar, samen met vrijwilligers en beroepskrachten.
En in het ‘Digicafé’ bij Clockhuysplein in Haren ontwikkelden we met senioren samen hoe ze elkaar ondersteunen bij digitale vaardigheden. We kijken wat ze met elkaar al in huis hebben, waar mensen nog tegenaan lopen en hoe ze elkaar verder kunnen helpen.

Kleine dingen, grote waarde

Wat we leren? Dat de grootste waarde vaak ligt in het lokale. Daar is de betekenis direct voelbaar, en daar ontstaan inzichten die ook op andere plekken toepasbaar zijn.

Als innovatiewerkplaats dragen we niet alleen bij aan nieuwe kennis en producten, maar ook aan de manier waaróp we samenwerken. Studenten leren hoe ze vanuit gelijkwaardigheid en nieuwsgierigheid kunnen bijdragen. De Innovatiewerkplaats heet dan wel Senioren, maar in de kern werken we aan iets groters: wat het betekent om samen te leven – nu én in de toekomst.”

Benieuwd naar wat we doen, of wil je meedenken of meedoen? Kom 6 november naar ons middagsymposium. Bekijk het programma en meld je aan.