Eerst een thuis: Integrale aanpak van dak- en thuisloosheid door passende huisvesting

Dakloosheid is een urgent en complex vraagstuk in Nederland. In begin 2024 waren er naar schatting 33 duizend dakloze mensen in Nederland, waarvan een groot deel in de openbare ruimte of tijdelijke opvang verbleef. Daarnaast is er sprake van een nog veel grotere groep die op grond van de definitie van de European Typology of Homelessness and housing exclusion (ETHOS) als dak- of thuisloos beschouwd wordt. De schattingen over de omvang van deze totale groep lopen op tot 100 duizend personen.

Dakloosheid in Nederland wordt steeds vaker gezien als een structureel maatschappelijk probleem, in plaats van een individueel falen. Met de introductie van het Nationaal Actieplan Dakloosheid: Eerst een Thuis (NAD) vindt een paradigmaverschuiving plaats: niet langer staat de aanpak van dakloosheid door middel van opvang centraal, maar wordt ingezet op het duurzaam beëindigen ervan via huisvestingsgerichte oplossingen. De systeemaanpak Wonen Eerst vormt hierin de kern en beoogt iedereen met een urgente woonvraag – ongeacht de complexiteit van de problematiek – direct toegang te geven tot stabiele huisvesting, gecombineerd met passende ondersteuning. Deze systeemaanpak in de Nederlandse context is heel uitdagend, omdat het huidige (sociale) woningaanbod beperkt en erg uniform is. Het aanbod sluit niet aan bij de diversiteit aan woonbehoeften, zoals bijvoorbeeld die van alleenstaande ouders met kinderen, jongeren of arbeidsmigranten. Daarnaast roept de realisatie van Wonen Eerst in een versnipperd woonlandschap vragen op over de rolverdeling tussen gemeenten, woningcorporaties en andere huisvestingsactoren. 

Binnen het onderzoek Passende Huisvesting wordt dit transitievraagstuk op meerdere schaalniveaus onderzocht. Hanze richt zich daarbij primair op het implementatieniveau. In drie fieldlabs in de regio’s Groningen, Rotterdam en Eindhoven worden (1) bestaande huisvestingsgerichte initiatieven geëvalueerd, (2) nieuwe huisvestingsoplossingen en woonconcepten ontwikkeld en getest door middel van ontwerpend onderzoek, en (3) kennis uitgewisseld tussen lokale stakeholders – gemeenten, zorginstellingen, welzijnsorganisaties, woningcorporaties, ervaringsdeskundigen – over de mogelijke succesvolle implementatie van deze initiatieven. 

Foto: Eveline van Egdom