'Je moet praten met bewoners'

Natuurlijk kan het sneller, zegt Ihsan Bal. Hij is lector Aardbevingsbestendig Bouwen bij het Kenniscentrum NoorderRuimte van de Hanzehogeschool. Het onderzoek dat hij met onderzoeker Hanneke Pot en lector Elles Bulder deed, werd eerder dit jaar besproken in de Tweede Kamer.

Omslag

Krewerd, zo'n zes kilometer ten noorden van Appingedam, is een dorp in het aardbevingsgebied van Noordoost-Groningen. Een kerk, een dorpshuis en ruim veertig huizen. Stuk voor stuk zijn ze in meer of mindere mate beschadigd door de gevolgen van de aardgaswinning. Als het aan lector Ihsan Bal ligt, begint hier een cruciale omslag in het denken over de versterking van door aardbevingen getroffen gebouwen.

Twintig jaar wachten

De voor het versterkingsdossier verantwoordelijke Nationaal Coördinator Groningen vroeg Bal in 2018 om een innovatieve oplossing voor de in bureaucratische en technische procedures vastgelopen versterkingsopgave. Sombere insiders voorspelden toentertijd dat het wel twintig jaar kon duren voordat alle panden in de provincie Groningen aangepakt zouden zijn, een onverteerbaar perspectief.

In Krewerd had een groep bewoners het plan opgevat om de versterkingsopgave zelf aan te pakken met gezond boerenverstand. Op basis van dat initiatief ontwikkelden lector Bal, architect Fons Verheijen en constructeur Otto Wassenaar in 2019 The Experimental Plan. Dit plan is een alternatieve methode op basis van de gedachte dat gelijksoortige panden vragen om gelijksoortige oplossingen. 'Je hebt niet voor elk pand een zes tot acht weken durende complete computeranalyse nodig', zegt Bal. 'Daarvoor ontbreekt in Nederland ook de capaciteit. Je kunt ook vertrouwen op de kennis en intuïtie van ervaren constructeurs. Dat is sneller en goedkoper.' Engineering judgement noemt Bal dat, oftewel het gezond verstand van vakkundige technici.

Bewoners aan de keukentafel

Ihsan Bal mag dan wel een techneut zijn, hij realiseerde zich vanaf het begin dat het sociale aspect belangrijk is bij de versterkingsoperatie. 'Onze nieuwe technische aanpak is cruciaal', zegt Bal, 'die opent de deur naar verandering, maar dat is alleen maar het begin. Versterking is een enorme agressieve ingreep in iemands woning. Daarom is het zo belangrijk dat je bij elk pand een architect inschakelt, een intermediair tussen constructeur en bewoner. Een architect kan technische oplossingen omzetten in een begrijpelijke tekening.' Zeker als dat een betrokken architect is als Fons Verheijen, wiens motto luidt: de bewoner centraal.

De keukentafels van de inmiddels in een Dorpscoöperatie verenigde inwoners van Krewerd waren een belangrijk element in het experiment. 'Je moet praten met bewoners', zegt Bal. 'Zij zijn degenen die moeten kiezen, het gaat om hun huis. Daarom is het belangrijk om tegelijkertijd het effect van deze aanpak op de inwoners van Krewerd te bestuderen. Dat was ook een eis van de Nationaal Coördinator, die wilde weten wat het proces met bewoners doet.'

Zelf achter het stuur

Voor het sociale onderzoek tekende Hanneke Pot, senior-onderzoeker in het Hanze-lectoraat Leefomgeving in Transitie. Lector Elles Bulder: 'Het is zo belangrijk om te kijken wat het doet met mensen wanneer je ze weer de regie geeft, wanneer ze zelf achter het stuur gaan zitten. Gaande het onderzoek hebben we dat nog breder getrokken: we keken niet alleen naar het effect van de nieuwe methode, maar ook naar wat het betekent wanneer een derde onafhankelijke partij als de Hanze zich in een project mengt.'

'We hadden van tevoren zorgen of we de bewoners niet zouden overvragen', zegt Hanneke Pot, 'of ze al niet te véél deskundigen over de vloer hadden gehad. Maar ze bleken uiteindelijk heel blij met een luisterend oor, iemand bij wie ze hun verhaal kwijt konden.'

Mentale opkikker

Uit het onderzoek komt naar voren dat de inwoners zich tijdens het Experiment Krewerd niet echt fysiek of mentaal beter zijn gaan voelen, terwijl dat natuurlijk wel het doel is. Hanneke Pot: 'Dat kan mede komen doordat de bewoners nog steeds niet weten wat er gaat gebeuren. De Nationaal Coördinator Groningen heeft zijn goedkeuring aan de versterkingsplannen nu wel gegeven, maar er zitten nog zoveel haken en ogen aan.'

Ook daarom willen Bulder en Pot hun onderzoek graag voortzetten. Om te zien hoe het de inwoners vergaat gedurende de rest van het proces en wanneer hun huizen daadwerkelijk zijn versterkt. Bulder: 'Ik kan het nu nog niet aantonen, maar ik verwacht dat het uiteindelijk een enorme mentale opkikker geeft als mensen merken dat ze serieus genomen worden.'

Droom

De droom van Bal is dat we hier in Groningen een eigen kennisinstituut ontwikkelen, met de focus op aardbevingen die door menselijk handelen zijn veroorzaakt. ‘Geïnduceerde aardbevingen noemen we dat. En dat wij die kennis niet alleen gebruiken om in Groningen aardbevingsbestendig te bouwen, maar ook om adviezen te geven aan andere landen waar dit speelt. We moeten ervoor zorgen dat Groningen het internationale kenniscentrum wordt op het gebied van geïnduceerde aardbevingen, waar iedereen terecht kan met vragen, voor uitleg over technische onderzoeken en rapporten en voor oplossingen om aardbevingsbestendig te bouwen. Hier liggen voor Groningen enorme kansen om zich te profileren.’