Het welbevinden op het werk en de rol van het brein

Dit is de eerste blog in de reeks van de WOW Woensdag Blog over welbevinden op het werk. Vanuit haar fascinatie voor de wisselwerking tussen neurowetenschap, psychologie en organisatiekunde onderzoekt Klaske Veth, lector Leiderschap en Duurzaam Werken, hoe we niet alleen weten wat goed voor ons is, maar dat ook écht in de praktijk kunnen brengen. In de komende blogs deelt Klaske inzichten en praktische handvatten om het welbevinden op het werk stap voor stap te versterken.

Door Klaske N. Veth, PhD

Een zomer vol hersengymnastiek

Daar zat ik dan. Tussen een groep twintigers, voornamelijk geneeskundestudenten. Een totale outlier. En hoewel het even duurde voordat ik enige connectie voelde, heb ik genoten. Ik had me aangemeld voor de Interdisciplinary Summer School on Cognitive Neuroscience aan de Aarhus University in Denemarken.

Mijn zoektocht ging niet naar een puur medische benadering van hersenwetenschap (MRI, MEG, EEG, PET), maar naar iets dat toepasbaar is in ons werkveld: Wellbeing@Work, oftewel WOW. Want wat mij triggert, is dit: we hebben zóveel sociaal-psychologische inzichten over hoe we ons goed kunnen voelen op het werk, maar dat weten leidt lang niet altijd tot doen.

Van weten naar handelen: de missing link

Er zijn talloze modellen, frameworks en pijlers die inzicht geven in hoe we kunnen bijdragen aan welbevinden op het werk. Ik heb er zelf ook vaak over geschreven, onder andere in Werken met WOW (2024). Maar hoe kunnen we meer gebruik maken van inzichten uit andere disciplines zodat we daadwerkelijk duurzamere keuzes maken op het werk?

In 2023 rondde ik mijn opleiding tot Cognitieve Fitness Trainer af. Sindsdien gebruik ik die kennis in leiderschaps- en opleidingsprogramma’s, waarbij professionals via kleine, praktische oefeningen hun brein en lijf gezonder maken. Denk aan atomic habits – fysiek én mentaal. Vaak hilarische brein-lijfoefeningen, want het draait om het (nog) niet kunnen. Maar dat is juist een féést voor je hersenen: nieuwe neurologische verbindingen, meer neuroplasticiteit.

Minder wilskracht, meer breinkracht

Ik wilde meer weten. Hoe kunnen we duurzaam werken minder laten leunen op wilskracht en doelen stellen, allemaal functies van de prefrontale cortex die veel energie kosten? Wat helpt ons om door te gaan met gedrag dat ons WOW bevordert, juist als we moe, overprikkeld of minder gemotiveerd zijn?
Het antwoord ligt niet in steeds hetzelfde doen, pauzes overslaan of in dezelfde context blijven werken. Het ligt in nieuwe dingen doen. Niet voor niets was de titel van mijn proefschrift: The Driving Power of Development Across the Life-span. Blijven ontwikkelen is cruciaal. Voor jezelf, je omgeving én je organisatie.

De wetenschap achter welbevinden

In deze blogreeks neem ik je mee in hoe we de kloof tussen weten en doen kunnen overbruggen. We kijken door de lens van perceptie, actie en emotie, en bevorderen welbevinden op vijf niveaus: Individu, Groep, Leiderschap, Organisatie en Overkoepelende context.
Binnen ons lectoraat Leiderschap & Duurzaam Werken aan de Hanze benadrukken we dat effectieve initiatieven op het vlak van welbevinden een meerlagige aanpak vereisen. Geen focus op alleen het individu, maar gebruikmakend van een holistisch neuropsychosociaal model. We combineren inzichten uit neurowetenschap, psychologie en organisatiekunde om welbevinden op het werk een stap verder te brengen.

De kloof begrijpen

Welbevinden op het werk is geen luxe meer, maar een strategische noodzaak. Toch lukt het veel werknemers niet om bekende WOW-strategieën (zoals slaap, beweging, grenzen stellen) om te zetten in consistent gedrag. Ze ervaren cognitieve overbelasting en burn-out.
Waarom? Omdat kortetermijnbeloningen, sociale normen en werkcultuur vaak tegenwerken. Er ontstaat een disconnectie tussen intentie en uitvoering: de knowing-doing gap.

Organisaties bieden workshops aan over onder meer stressmanagement of mindfulness. Inspirerend, maar zelden duurzaam. Werknemers weten dat pauzes helpen, maar slaan ze over door werkdruk of schuldgevoel. Ze checken ’s avonds nog e-mails, zelfs als beleid dit ontmoedigt.

Kennis is niet genoeg. Om de kloof te dichten, moeten we psychologische, sociale, gedragsmatige en culturele barrières aanpakken. En dat vraagt om een systemische benadering.

Bewustzijn als startpunt

De eerste stap? Bewustzijn. Niet alleen van externe eisen, maar ook van interne toestanden: vermoeidheid, stress, motivatie. Perceptie, actie en emotie zijn verweven met drie zintuiglijke systemen:

• Exteroceptie: waarneming van de buitenwereld
• Proprioceptie: lichaamshouding en beweging
• Interoceptie: interne fysiologische signalen

Interoceptie is cruciaal voor zelfregulatie. Als we geen contact hebben met onze interne signalen, vertonen we minder welzijnsbevorderend gedrag.

Het brein is een voorspellingsmachine. Volgens Andy Clark (The Experience Machine, 2024) construeren we onze werkelijkheid op basis van verwachtingen. Als een taak als saai of overweldigend wordt voorspeld, vermijden we die. Maar als een taak als uitdagend én haalbaar voelt, komen we in flow: het punt waar welzijn en prestaties samenkomen.

Wat komt er nog?

Maar bewustzijn alleen is niet voldoende. De volgende cruciale stap is actie. En juist daar falen veel WOW- en duurzaamheidsinitiatieven. In de volgende blog duiken we dieper in op neuroplasticiteit, het JD-R model, het IGLOO-framework als praktische tool voor welbevinden op het werk!

Voor nu veel WOW gewenst!