‘Als reclasserings­werker begeleid ik mensen die een strafbaar feit hebben gepleegd’

Joram houdt vanmiddag ‘kantoor’ in Emmen en heeft voor de gelegenheid een werkplek bij de GGZ Drenthe. Haar eerste afspraak staat gepland om 13.00 uur: de tweewekelijkse meldplicht van Frits*, begin 70, die na het overlijden van zijn vrouw is afgegleden in het online bekijken van kinderporno. Frits is voorwaardelijk veroordeeld door de rechtbank en zit in zijn proeftijd. De voorwaarden waaraan hij moet voldoen zijn onder meer een behandeling en het verbod om kinderporno te bekijken. 'Als reclasseringswerker bespreek ik met hem hoe het gaat en of hij zich aan de afspraken houdt. En dat is niet vrijblijvend. Vandaag ga ik het met hem hebben over zijn behandeling; die is nog steeds niet gestart.'

13.00 uur
Frits is stipt op tijd. 'Hoe gaat het nu met je?', vraagt Joram. Al snel komt het gesprek op de behandeling. Frits ziet het nut er niet van in: 'Ik heb een streep getrokken onder wat ik heb gedaan. Die beelden bekeek ik puur uit nieuwsgierigheid. De rechter kan zo’n behandeling dan wel dwingend opleggen, maar er is echt geen risico dat ik opnieuw de fout in ga.' Joram legt uit dat een behandeling hem kan helpen: 'Je kunt wel zeggen dat er geen risico is dat je opnieuw de fout in gaat, maar we weten het niet zeker.' Uiteindelijk komt er toch een afspraak: Frits zal op korte termijn aanschuiven bij een overleg met de AFPN (Ambulante Forensische Psychiatrie Noord). 'In dat overleg gaan we kijken of we toch tot een behandelplan kunnen komen.'

Reclassering Nederland
Reclassering Nederland is een onafhankelijke stichting die advies geeft aan rechters, officieren van justitie en gevangenisdirecteuren over verdachten en veroordeelden: de reclassenten. Reclassering Nederland houdt toezicht op hen, geeft gedragstrainingen en begeleidt hen bij de uitvoering van een werkstraf. Alles om reclassenten op het rechte pad te krijgen en te houden en om slachtoffers te voorkomen. Lees meer op www.reclassering.nl. 

13.45 uur
Naderhand licht Joram toe: 'Frits heeft een muur om zich heen en laat sociaal wenselijk gedrag zien. Dat is wel eens lastig aan dit werk: mensen zijn soms manipulatief en in het ergste geval zelfs agressief, al heb ik dat gelukkig nog nooit meegemaakt. We hebben voor de zekerheid altijd een alarmsysteem bij ons, voor het geval dat.

Als mensen niet gemotiveerd zijn en niet meewerken, blijf ik altijd zoeken naar een ingang om iemand toch verder te helpen. Als organisatie richten wij ons dan wel op daders, maar we verliezen slachtoffers daarbij niet uit het oog. In mijn gesprekken probeer ik mensen altijd bewust te maken wat hun gedrag met het slachtoffer heeft gedaan, al is niet iedereen daar even ontvankelijk voor.

Blijven praten, blijven luisteren. Waarom doen mensen de dingen die ze doen? Welk verhaal zit erachter? Dat interesseert me. Hoe verschillend de problematiek ook is van de mensen die ik spreek, ze hebben gemeenschappelijk dat ze hier in een gedwongen situatie met mij zitten. Die dynamiek vind ik fascinerend. Ik ben me ervan bewust dat ik relatief jong ben om dit soort gesprekken te voeren. Ik denk wel eens: wie ben ik om als 26-jarige een man van in de 70 te vertellen wat goed voor hem is? Maar misschien is dat iets waar ik alleen zelf over nadenk, ik heb nog nooit gemerkt dat de reclassenten met wie ik spreek moeite met mijn leeftijd hebben.'

14.00 uur
Tussen de bedrijven door vertelt Joram dat ze er bewust voor heeft gekozen haar werk niet te doen in haar eigen woonplaats. 'Het kan ongemakkelijk zijn als je een reclassent, zo noemen wij onze cliënten, in je vrije tijd op straat tegenkomt. Vooral voor de reclassent zelf, die misschien met vrienden is die niets van zijn of haar traject bij de reclassering weten.’

14.15 uur
Tijd om de volgende afspraak voor te bereiden: een zorgoverleg met reclassent Pieter, zijn behandelaar, zijn toezichthouder en de AFPN. 'We gaan het hebben over het verloop van zijn behandeling. Pieter heeft een drugsverleden en zit in het criminele circuit. Hij wil er wel uit, maar het lukt maar niet. En dan staat Pieter opeens, veel te vroeg, in paniek op de stoep: dit weekend had hij een paar vrienden over de vloer en toen hij even weg was stond zijn huis in lichterlaaie. Helemaal afgebrand. 'Kijk, dat bedoel ik, dit soort situaties zorgen ervoor dat het lastig is voor Pieter om zijn leven op de rit te krijgen.'

15:00 uur
Het overleg met Pieter krijgt dan ook een hele andere wending. 'Een dag verloopt vaak anders dan gepland. Zo ook vandaag. In plaats van een overleg over zijn behandeling was het een ‘ventilerend gesprek', vertelt Joram achteraf: 'Pieter is erg gestrest en gooide alles eruit. Het belangrijkste nu is nieuwe woonruimte voor hem te vinden. Dat wordt nog een klus, al is het alleen maar omdat hij twee grote honden en negen puppy’s heeft.'

15:30 uur
'Soms valt onder voorwaarden die reclassenten krijgen opgelegd ook het dragen van een enkelband. Bij de Reclassering hebben we collega’s die speciaal zijn opgeleid om deze mensen te controleren en te begeleiden. Ik doe dat zelf niet, al heb ik er tijdens trainingen wel het nodige over geleerd en ben ik ook bij een ‘aansluiting’ geweest. Het is geen pretje hoor, je bewegingsvrijheid wordt er echt door beperkt.'

16.00 uur
Joram stapt net in de auto om naar haar volgende afspraak te gaan - een wandeling met Emilio, een dertiger die door de rechter is veroordeeld wegens stalking van zijn ex - als de telefoon gaat. Het is Emilio: hij staat in de file en gaat het onmogelijk halen. Helaas, ook hier loopt het anders dan gepland. Dan maar telefonisch. 'Emilio is goed bezig; zijn toezicht en zijn behandeling zijn bijna afgelopen. Waar hij vroeger de neiging had om snel agressief te reageren, heeft hij zijn emoties nu goed onder controle. Hij is echt gemotiveerd, hij gaat na afloop van zijn traject zelfs op vrijwillige basis verder met zijn behandeling. De gesprekken die ik met hem voer en de ontwikkeling die ik bij hem zie, daar word ik echt blij van. Mensen helpen de draad weer op te pakken, daar doe ik het voor.'

*Omwille van hun privacy zijn de namen van Frits, Pieter en Emilio aangepast; in werkelijkheid heten zij anders.

Beeld: Valerie Kuypers