De krachten gebundeld: alle neuzen dezelfde kant op voor een gezonde leefstijl

Het begint allemaal met bewustwording, menen Hanze-lector Aly Waninge, promovenda Annelies Overwijk, ergotherapeut en bewegingswetenschapper Stéfanie Anisuzzaman en gedragswetenschapper Annette Nugteren.

Als je gezond eet en voldoende beweegt, zit je lekkerder in je vel, dat is een stelregel waar weinig op af te dingen is. Maar wat is precies gezonde voeding en wanneer beweeg je genoeg? Daar zijn de meningen over verdeeld, ook bij medewerkers in zorgorganisaties. ‘Er is zoveel informatie te vinden, wat is dan waarheid? En hoe krijg je binnen een team alle neuzen dezelfde kant op? Het is heel belangrijk om samen heldere keuzes te maken wat betreft de voeding en beweging van de cliënten’, stelt Aly Waninge, lector Participatie en gezondheid van mensen met een verstandelijke en visuele beperking. Waninge was namens de Hanzehogeschool projectleider van het project De Krachten Gebundeld  waarin ze veel samen werkte met Annelies Overwijk. Overwijk is promovendus binnen het Lectoraat Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing van de Hanzehogeschool en voerde haar promotieonderzoek binnen het project uit. 

Behoeftes inventariseren en bewustwording 

In totaal deden er 19 zorgorganisaties mee aan het onderzoeksproject. Waninge, Overwijk en collega-onderzoekers hebben eerst uitgezocht wat begeleiders nodig hebben om mensen met een verstandelijke beperking te helpen bij gezond leven. Binnen teams van deelnemende organisaties bleken er veel vragen te zijn op het vlak van voeding en beweging. Dat merkten ook ergotherapeut en bewegingswetenschapper Stéfanie Anisuzzaman en gedragswetenschapper Annette Nugteren, beiden werkzaam bij zorggroep ’s Heeren Loo. ‘Binnen onze reguliere overleggen kwamen er altijd al veel praktische vragen over eten en drinken aan de orde. Sommige cliënten worden bijvoorbeeld te zwaar, maar er zijn ook cliënten die juist teveel afvallen. Verder moet je bij cliënten goed letten op hoe goed ze de voeding kunnen verwerken en daarnaast wil je met voeding de energiebalans van de cliënten over de dag verdelen,’ legt Nugteren uit. Maar ook beweging is een belangrijk thema binnen ’s Heeren Loo. ‘Onder andere voor teams die veel cliënten hebben die in een rolstoel zitten is het een uitdaging om ervoor te zorgen dat alle cliënten alsnog voldoende beweging krijgen’, geeft Anisuzzaman aan.  

Vragen en motivatie genoeg dus, maar veel begeleiders van de deelnemende organisaties hadden naar eigen idee niet voldoende kennis en vaardigheden om hiermee aan de slag te gaan. ‘Toch bleek uit onderzoek naar de gedragsveranderingstechnieken die ze toepasten dat begeleiders eigenlijk al veel deden op het vlak van het stimuleren van een gezonde leefstijl bij hun cliënten, ze waren zich er alleen niet echt van bewust’, vertelt Overwijk. ‘Deze bewustwording over het eigen handelen is misschien wel net zo belangrijk als de bewustwording over wat gezond leven nu eigenlijk is’, vult Waninge aan.  

Cursus leidt tot concrete actiepunten  

Met de uitkomsten uit de eerste onderzoeksfase is een cursus gemaakt om begeleiders handvaten te geven over gezond leven. Deze bestaat uit een e-learning over gezond leven en drie teambijeenkomsten die starten met het onder de loep nemen van het eigen denken en handelen. Daarna wordt ingegaan op de manieren om mensen met een verstandelijke beperking te helpen met gezond leven en welke rol de omgeving en hulpmiddelen hierbij kunnen spelen. Deze zogenaamde praktijkproducten zijn tijdens het project binnen vier verschillende zorgorganisaties geïmplementeerd en hebben naderhand een plek gekregen binnen nog vier organisaties. ‘Ook zijn alle cursusonderdelen nu vrij beschikbaar op de projectwebsite, misschien zijn er dus ook nog andere organisaties die er al gebruik van maken,’ geeft Waninge aan.  

`s Heeren Loo (regio Bedum en Noordwijk) is één van de zorgorganisaties die van de cursus gebruik hebben gemaakt. ´Het is een compleet pakket met kant en klaar goed materiaal. We hebben het kritisch tegen het licht gehouden en zijn er creatief mee omgegaan zodat het precies aansluit op de behoeftes binnen onze eigen teams´, vertelt gedragswetenschapper Nugteren. De cursus bleek binnen ´s Heeren Loo een rijpe voedingsbodem voor discussie en actie. ´In de drie team sessies die we toe nu toe hebben georganiseerd, zijn we in regio Bedum eerst aan de slag gegaan met het thema voeding, daar was al zoveel over te bespreken´, aldus Anisuzzaman. In regio Noordwijk zijn beide thema’s aan bod gekomen, het kan dus per deelnemend team verschillen. 

De cursus heeft binnen ’s Heeren Loo geholpen om alle teamleden een stem te geven en vanuit die verschillende stemmen tot actie over te gaan. ´In een grote groep kan het maar zo gebeuren dat een paar mensen veel aan het woord zijn en de rest veel minder betrokken lijkt of minder de kans ziet om hun eigen inbreng te hebben. Alleen al het in kleinere subgroepjes bespreken van deze specifieke thema´s helpt dit te ondervangen, ´ schetst Nugteren. Uiteindelijk hebben de e-learning en met name de bijeenkomsten geresulteerd in concrete actiepunten waar de teams mee aan de slag gaan. ‘Zo was er het actiepunt om de diëtist in te schakelen om te kijken naar de maandelijkse boodschappenlijst, het punt om het fruitmoment wellicht van de ochtend naar de middag te verplaatsen en het voornemen om meer aandacht te besteden aan beleving tijdens de maaltijd door een echt start en eind van de maaltijd te creëren,’ licht Anisuzzaman toe. Het zijn relatief eenvoudige aanpassingen, die een groot effect hebben op het dagritme, de energiebalans en de herkenbaarheid voor de cliënten, vinden beide professionals. ‘Ieder actiepunt kan eerst een paar weken uitgeprobeerd worden, bijvoorbeeld zes weken of tot aan de volgende bijeenkomst, op basis daarvan kan er een gevolg aan gegeven worden. Dat is teambuilding in actie’, stelt Nugteren.  

Toekomstplannen 

Nugteren en Anisuzzaman zijn van plan om in de regio Bedum in 2022 nogmaals drie teambijeenkomsten te organiseren die op hun beurt geheel in het thema van beweging staan. Tijd is daarbij wel een beperkende factor, geven beiden aan. ‘Het kost natuurlijk tijd om heel bewust met dit thema aan de slag te gaan, de e-learningmodules te volgen en de teambijeenkomsten te organiseren, maar als het goed is levert het je uiteindelijk ook weer tijd op’, aldus promovenda Overwijk. Naast implementatie in zorgorganisaties, is het ook de bedoeling dat de praktijkproducten verwerkt worden in het onderwijs. Om zo de professional in spé al eerder de benodigde (zelf)kennis en vaardigheden op het vlak van voeding, beweging en gedragsverandering mee te geven. ‘Zo heeft de cursus al een plek bij het Alfa-college binnen de zorgopleidingen. Het Alfa-college was een van de partners binnen De Krachten Gebundeld, de studenten van de zorgopleiding hebben daar in de beginfase van het onderzoek bijvoorbeeld geholpen bij het onderzoek over de gedragsveranderingstechnieken’, vertelt Waninge. 

Waninge geeft ook aan dat het onderzoeksnetwerk van De krachten Gebundeld verder gaat, er is een vervolgsubsidie aangevraagd. Binnen het voorgestelde project wordt een vervolg gegeven aan de producten die ontwikkeld zijn bij De Krachten Gebundeld en ook op andere ontwikkelde kennis. 

Meer informatie over 'De Krachten Gebundeld'