“Juf, is het ook goed als ik het zo doe?”

‘Kinderen zijn supercreatief tot ze naar school gaan, daar verdwijnt alle creativiteit’. Zo’n uitspraak hoor je vast wel eens. Als dit waar zou zijn, dan is dat natuurlijk ontzettend slecht nieuws voor de creativiteitsontwikkeling en kunsteducatie op de basisschool. Maar klopt dit idee eigenlijk wel?

Blog: Ineke Haakma en Linda Hendriks, onderzoekers lectoraat Kunsteducatie

Hebben scholen een ondermijnende rol in de creativiteitsontwikkeling van kinderen of zouden ze juist ook een stimulerende rol kunnen hebben? En zo ja, hoe pak je dat dan aan als leerkracht in de muziekles of bij beeldende vorming?

Autonomie en Agency

Creatieve vaardigheden blijken een positieve relatie te tonen met leerprestaties in het onderwijs in het algemeen (Karwowski, 2022). Belangrijk voor zowel leren als creativiteit is een goed pedagogisch klimaat op school. Maar dat is nogal een algemene uitspraak. Wat zijn dan kenmerken van zo’n pedagogisch klimaat? Er is steeds meer overeenstemming dat het gevoel van Autonomie bij de leerling en het Engelstalige begrip Agency ingrediënten zijn van zo’n klimaat. Als leerkracht word je er blij van als leerlingen zonder zuchten en steunen ‘uit zichzelf’ initiatief nemen en enthousiast met taken aan de slag gaan. Dat is precies wat er bedoeld wordt met het begrip Agency, dat zich niet zo gemakkelijk een op een laat vertalen naar het Nederlands. Agency is een belangrijke drijfveer voor zowel leren als voor creativiteit (Karwowski & Beghetto, 2019) en heeft dus te maken met initiatief nemen en met handelingsvermogen. Maar wat is ‘uit zichzelf’ initiatief nemen eigenlijk, bestaat dat wel? Leerlingen hebben motivatie nodig om met een taak aan de slag te gaan. Motivatie ontstaat in een wisselwerking tussen de taak, het handelen door de leerkracht en hoe leerlingen met taken aan de slag gaan. De kwaliteit van die interactie is cruciaal. Dáár ontstaat de ruimte voor creativiteit, eigenaarschap en betekenisvol leren.

Autonomieondersteuning

“Juf, is het ook goed als ik het zo doe?” Zo’n vraag betekent meestal dat een leerling een andere draai aan de taak wil geven, bijvoorbeeld andere materialen wil gebruiken of voorkeur heeft voor een ander onderwerp of andere uitwerking. Dit is waar het begrip Autonomie om de hoek komt kijken. Leerkrachten kunnen in de interactie met hun leerlingen en in de vormgeving van de leeromgeving en taken autonomieondersteuning bieden. Daarmee stimuleren ze de autonome motivatie van leerlingen om geïnspireerd aan de slag te gaan. Wat er dan gebeurt bij leerlingen, ziet er van buitenaf wellicht uit als ‘uit zichzelf’ initiatief nemen en handelen. Maar door autonomieondersteuning te bieden, hebben leerkrachten een belangrijk instrument in handen om de creativiteit van leerlingen in de les te stimuleren. Zo bezien is de leerkracht in feite de motor achter creativiteitsontwikkeling.

Risico’s durven nemen

Leerkrachten kunnen allerlei strategieën toepassen om autonomieondersteuning te bieden met als doel om het creatief denken en handelen van leerlingen te stimuleren. Een ervan is het stimuleren van exploratie en risico’s nemen. Want het is voor leerlingen vaak best spannend om, bijvoorbeeld in de muziekles, hun ideeën te uiten of te tonen, vooral in groepsverband. Leerlingen kunnen bang zijn om iets “verkeerd” te doen of om met een idee te komen dat andere leerlingen “raar” zouden kunnen vinden. Hoe stimuleer je als leerkracht dat leerlingen toch vrijuit durven exploreren en risico’s durven te nemen?

Op het platform edusources vind je ons volledige artikel over kunsteducatie, creativiteit en de rol van autonomie daarin. We delen zeven praktische suggesties voor hoe leerkrachten autonomie kunnen ondersteunen in kunstlessen, aangevuld met concrete voorbeelden. Tegelijkertijd schetsen we een brede en dynamische visie op creativiteitsontwikkeling in de kunsteducatie, met aanbevelingen voor zowel de praktijk als de lerarenopleidingen. Een artikel vol ideeën om direct zelf mee aan de slag te gaan.
 

De blogs komen voort uit onze Curious Minds community op edusources – hét platform voor open leermiddelen. Hier brengen we acht jaar onderzoek samen tot een duurzame bron van kennis en inspiratie, voortgekomen uit intensieve samenwerking tussen onderzoekers en onderwijsprofessionals.

Ga naar de Curious Minds-community